Apateizm (apati ve teizm / ateizm kelimelerinin birleşimi), Apatheism tanrıumursamazlık, pragmatik ateizm veya (eleştirel olarak) pratik ateizm; herhangi bir deiteye olan inanca veya inançsızlığa karşı ilgisizliktir. Apateizm tanrı(lar)ın varlığına veya yokluğuna yönelik bir tutumu tanımladığından hem teizmde, hem ateizmde görülebilir. Apateistler aynı zamanda tanrı(lar)ın var olup olmadık(lar)ına dair herhangi bir yargıya katılıp katılmamakla ilgilenmemektedirler. Diğer bir deyişle bir apateist, tanrı(lar)ın varlığı ile ilgili soru sormanın anlamsız ve hayatıyla ilgisiz olduğu görüşündedir.

Apatetik agnostisizm veya pragmatik agnostisizm, herhangi bir tartışmanın tanrı(lar)ın varlığını destekleyen veya desteklemeyen kanıtlar sunamayacağını ve bir tanrının var olması durumunda insanların kaderi ile ilişkisi olmadığını, dolayısıyla varlık veya yokluğunun insan hayatı üzerinde etkisi olmayacağını savunur.

Tanrı varlığının/yokluğu hakkında kesin bir bilgi edinilebilmesi ihtimalinde dahi apateistlerin bu tutumu değişmez.

Tarihçesi

Geçmişten bu yana, pragmatik ateizm bazı kişiler tarafından ahlaksızlık, bilinçli cahillik veya sorumsuzluk olarak görülmüş, apateist olduğu çıkarımında bulunulan insanların "tanrı, etik değerler, sosyal sorumluluklar yokmuş gibi davrandıkları, görevlerinden kaytararak hedonizmi benimsedikleri" iddia edilmiştir. Fransız Katolik filozof Étienne Borne'a göre "pratik ateizm Tanrı'nın varlığının reddi değil, tümüyle tanrısız yaşamak demektir; ahlyasalarının mutlak geçerliliğinin reddi değil, bu yasalara isyan eden kötü ahlaktır".

XXI. yüzyılda apateizme daha olumlu bakmaya başlanmıştır. Gazeteci Jonathan Rauch bu konuda "Apateizm büyük bir sivil ilerleme olduğu için kutlanmalıdır. Tanrı adına sergilenmiş birçok vahşetten oluşan din hafife alınmıştır, sosyal güçlerin en bölücüsü ve en havaisi olarak varlığını sürdürmektedir. Bu yüzden apateizmin tembellik olduğu önyargısında bulunulmamalıdır. Tam aksine, dînî zihniyeti disipline etmeye çalışan kararlı bir kültürel çabanın ürünüdür ve genelde spiritüel tutkusunda uzmanlaşma yönündeki kararlı bir kişisel çabayı da içerir. Bu bir sapkınlık değil, bir kazanımdır" demiştir.

Yaygın apateistik argümanlar

Bir apateist bu yöndeki kararını bu perspektiflerden birine dayanarak doğrulayabilir veya birden fazlasının kombinasyonuyla inanca olan bakış açısını yaratabilir.

Dini motivasyonun olmaması

Bu apateistik argüman, ahlakın toplum içinde var olduğunu ve insan yaşamının bir parçası olmak için din ile bağlantısının olması gerekmediğini savunur. Apateistler dinin dünyadaki çoğu insan için "konfor" sağladığının farkınddırlar; ancak ahlak değerlerinin yeterliliği için dine ihtiyaç duymaz, ancak onsuz yaşayabilirler. Bu durum "ahlaki apateizm" olarak da bilinir. Bu görüş The Atheist Experience'ın yardımcı sunucusu Jeff Dee tarafından sıklıkla dile getirilir.

Indifferentism

Indifferentism (lit. kayıtsızlık, ilgisizlik) bütün dinlerin aynı değerde olduğu görüşüdür. İngilizcede bu sözcüğün bu bağlamdaki kullanımı Kant tarafından Saf Aklın Eleştirisi adlı eserinde popülerleştirilmiştir.Kant'a göre bu görüş, herhangi bir felsefi pozisyonu kabul etmenin mantıksızlığını savunan skeptisizmin uç bir noktasıdır. Katolik Kilisesi'ne göre ise bu gibi bir mutlak "indifferentism" herhangi bir görüşü kabullenme isteği ile sonuçlanır. Bu geneldeahlak göreliliği ile ilişkilendirilir.

Katolik Ansiklopedi indifferentism'i bütün ateistik, materyalistik, panteistik ve agnostik felsefelerle ve dini çoğulculuk felsefesine atfetmiştir, tıpkı Rousseau'nun benimsediği gibi.

Filozof Daniel Dennett, yaygın inançlara mensup insanların çoğunun sadece sosyal katılım gösterdiği ve felsefi açıdan apateistik olduklarını varsaymaktadır.

Kanıt yokluğu

Daha bilimsel bir açıdan bakan ve koşulsuz inançlılığı eleştiren bu argüman, her şeye gücü yeten tanrı(lar)ın, gerçekten insanların kendisine inanmasını istiyor olsalardı, insanların yorumlamasına bırakmayacağı işaretler göndererek insanlık hakkındaki planlarını (veya planlarının olmadığını) açıklayabileceklerini öne sürer. Onlar insanların kendilerine inanıp inanmamaları umrunda değil gibi göründükleri için, apateistler de iyi bir sebep bulmadıkları -ve muhtemelen öyle bir olay gerçekleşmediği sürece- onlara inanıp inanmamayı umursamayacaklarını söylemektedirler.

Alıntılar

XVIII. yüzyıl Fransız filozofu Denis Diderot ateist olarak addedildiğinde tanrının var veya yok olmasının umrunda olmadığını söylemiştir. Voltaire'e cevap olarak "Baldıranotunu maydanoz ile karıştırmamak önemlidir, bir tanrıya inanmak veya inanmamak hiç de değil" yazmıştır.

Jonathan Rauch apateizmi "kişinin kendi inançlarını çok önemsememesi, başkalarınınkileri hiç önemsememesi" olarak tanımlamıştır.