Bu konudaki iki tezden birine göre mezhep iyi yetişmiş dirayetli fakihlerin tedris faaliyetleri vasıtasıyla, diğerine göre ise bu faaliyetler yanında idari görev almaları sebebiyle gerçekleşmiştir. Yayılma olayında siyasal faktörlere pek temas edilmemesi bazı şarkiyatçılar tarafından bir tür idealleştirme olarak yorumlanmıştır (EI² [İng.], IX, 186). Mezhebin teşekkül döneminde iki merkez öne çıkmıştır: Mısır ve Bağdat. Rebi b. Süleyman el-Muradi’nin vefatına kadar ana merkez Mısır’dır. Bu tarihten sonra güç Irak bölgesine ve özellikle Bağdat’a geçmiş,

IV. (X.) yüzyıl başlarından itibaren Horasan bölgesi Irak’a rakip olmuştur. Bu ilk dönemde Horasan bölgesinden ilim merkezlerine gelenlerin çoğu hadise ilgi duyanlardır ve bunlardan önemli bir kısmı Şafii’den veya talebelerinden hem hadis hem Şafii’nin fıkhi görüşlerini içeren kitaplarını almıştır. Memleketine dönenler Şafii’nin görüşlerini benimsemiş olsalar bile o sırada bunlar daha çok ashab-ı hadis diye bilinir. Fakat Horasan bölgesinde ashab-ı hadisin neredeyse tamamının Şafii’nin fıkhi görüşlerini benimsemiş olması bu unvanın Şafiilik’le özdeş olarak anlaşılmasına yol açmıştır. Dolayısıyla Mısır ve Irak’a paralel şekilde Şafii’nin görüşlerinin Horasan bölgesinde eş zamanlı olarak mezhepleşme sürecine girdiği, ancak bu bölgedeki Şafii anlayışının nisbeten daha fazla hadis etkisinde kaldığı söylenebilir. Belki bu özellik daha sonra Irak-Horasan ikilisindeki Horasan’ın farkını da belirleyecektir. Rekabetin Irak ile Horasan arasında yaşanmaya başlanmasıyla birlikte Mısır, adından pek fazla söz ettiremez hale gelmiştir. Bunda Malikiliğin Mısır’da güçlü oluşunun etkisi büyüktür. Buna göre Şafii mezhebi mezheb-i kadimin ravilerine rağmen ilk merkez olarak Mısır’da ve ardından Irak’ta gelişmiştir. IV. (X.) yüzyıldan itibaren Horasan cazibe merkezi haline gelmiş ve Irak’la rekabet edecek bir güce kavuşmuştur.