islamiyet

İslamda Kölelik

  • muhsin kilavuz
    muhsin kilavuz
    dunyadinleri.com/dakoka
    buradaydı
    Cinsiyet : Bay
    Şehir : Ankara
    Meslek :
    Giriş : 223
  • Yazan : muhsin kilavuz Tarih : Kategori : islamiyet Cevaplar : 0 Okunma : 687 Beğeniler : 0
    İslamda Kölelik

    Ateistlerin İslama yönelttiği tenkitlerden birisi de şüphesiz kölelik mevzusudur . Yaklaşık 2005 yılından beridir bu forumda değişik zamanlarda ve değişik rumuzlar da bulundum. Bu konu sık sık müzakere edildi.

    Öncelikle şunu belirtmem gerekir ki tarihi incelediğinizde kölelik İslamiyet gelmeden önce Arap yarım adasında ve Dünyanın değişik coğrafyalarında uygulanan bir sistemdi. Köleliği İslam getirmemiştir.

    Dünyadaki değişik coğrafyalara baktığımızda köleliğin birden fazla sebebi vardır.

    1-Savaşlar: Savaşlarda esir alınan insanlar köleleştiriliyorlardı.

    2-Doğuştan Kölelik: Eğer bir kişinin anne ve babası köle ise çocukluğundan itibaren kişi köle olarak kalıyordu

    3-Suç işlemek: İnsanlara işlediği suçlardan dolayı ceza olarak köleleştirme uygulanıyordu.

    4-Borcunu ödeyememe

    5- Baskınlar: Özellikle cahiliyye dönemi Arapların da kabileler arası yaygın olan gece baskınları düzenlenip çocuklar kadınlar kaçırılıp köleleştiriliyordu.

    6- Ticaret: Ülkelerarası köle ticareti yapılıyordu

    İslamiyet geldiği dönemde o dönemin bir uygulaması olan köleliğin içinde buldu kendisini, sosyolojik bir gerçeklik olan köleliği bir anda kaldırmak kolay bir hadise değildi. Köleliği bir anda kaldırsan da pratikte kalkacak bir mesele değildir çünkü İslam toplumunun dışında herkes köleliği uyguluyordu. Senin hürriyetine kavuşturduğun köleleri başkalarının yeniden köle yapması durumu vardı. Amerika da kölelik kanunen kaldırılsa da pratikte kölelik kalkmamıştır. Sosyoloji gereği mümkün değildir. Özgürlüğünden mahrum insanlar bir anda özgür bırakıldıklarında hayata tutunmaları zor olacaktır. Nitekim Amerika da da öyle olmuştur. Serbest bırakılan köleler yeniden efendilerinin yanlarında gelmiştir. Kimileri sosyal hayatta tutunamayıp intihar etmiştir. Kimileri de kötü yollara sapmıştır. Bugünkü Amerika da içerisine polisin bile giremediği zenci mahalleleri bunun sadece küçük bir örneğini göstermektedir.

    Peki İslamiyet kölelikte nasıl bir strateji izlemiştir?

    Öncelikle kendisi köleliğin uygulandığı bir toplumda bulduğu için bunu sosyolojik bir gereklilik olarak kabul etmiştir. Köleliğin yukarıdaki saydığımız sebeplerini sadece savaş sebebine indirmiştir. Düşman taraf senin esirlerini köleleştirdiği için sende köleleştirmek zorunda kalmaktaydın mütekabiliyet gereği . Savaş dışındaki bütün sebepler yasaklanmıştır. Asr-ı Saadet sonrası Osmanlıda yanlış uygulamalar gerçekleşse de köle ticaretiyle ilgili bunun İslamla bir alakası yoktur.

    İslamiyet savaş sebebiyle edindiği köleleri ve geldiği dönemde içinde bulduğu köleleri yetiştirmiş toplumsal hayata hazırlamış ve azad etmiştir. Eğer bunu yapmadan serbest bıraksaydı savaş sonucu elde ettiği köleler tekrar yurtlarına dönüp savaşacaktı , diğer ellerindeki İslamiyet öncesi bulunan kölelerde toplumsal hayatta tutunamayıp başkaları tarafından köleleştirilecekti.

    Bütün bunların yanında İslamiyet Dünyadaki kölelik algısını yıkarak , köleyi sofrasına almayı ona yediğinden yedirmeyi ve içtiğinden içmeyi , giydiğinin aynısını giydirmeyi(Hadis) bir kural olarak getirmişti. Bununla birlikte Dünyada köleliğe karşı olan uygulama ve gelenekler yıkılmıştı. Aynı şekilde köleye kölem diye hitap etmeyi yasaklayıp ona evladım demeyi bir kural olarak getirmişti.

    Yukarıda da belirttiğimiz üzere İslam köleliği bir sosyolojik gereklilik olarak ele aldı ve köleleri topluma kazandırmak için onu kendi içinde yetiştirdi ve azat etti. İslam Dünyasında yetişmiş olan birçok komutan, idareci ve öğretmenler köle kökenli kişilerden oluşmaktadır. Zeydin ordu komutanı olması , Zeydin oğlunun da ordu komutanı olması, Hz.Ömerin bir yere sefere giderken kölesiyle sırayla deveye binmesi ve şehre geldiklerinde devenin üstündeki köleyi Ömer sanmaları bir sürü örnekten sadece birkaçıdır. ( Bununla ilgili örnekleri fazlasıyla bu başlık altında isteyene anlatabilirim )

    Kuranda köleleştirin diye hiçbir ayet bulunmamaktadır.

    İslamiyet köleliği sona erdirmek için azatlık müessesesi getirmiştir. İslamda bir köle hangi sebeplerle azat ediliyordu.

    1-Sevap kazanmak maksadıyla gönüllü olarak köle azat etmek :

    Kuranda Beled Suresinde köle azat etmek Allaha yaklaşmask için vesile kılınmış büyük bir sevap olarak teşvik edilmiştir.

    Fakat o , sarp yokuşlu aşamadı .

    O sarp yokuş nedir , bilir misin?

    Köle azat etmek

    Veya açlık gününde yakını olan bir yetimi

    Yahut aç-açık bir yoksulu doyurmaktır. (Beled Suresi -11,16)

    İyilik yüzlerinizi doğu ve batı yönüne çevirmekten ibaret değildir. Asıl iyilik Allaha Ahiret gününe, meleklere, kitaba ve peygambere inanan, Allah sevgisiyle yakınlarına, yetimlere, yoksullara , yolda kalmışlara, dilenenlere ve köle ile esirleri kurtarma uğrunda malını harcayanın yaptığı iyiliktir. (Bakara 177)

    2-Güneş ve Ay tutulması :

    Hz.Muhammed Ay ve Güneş tutulmaları sırasında köle azat etmeyi tavsiye etmiştir.(Buhari, Küsuf,11),

    3-Oruç kefareti:

    Hz. Muhammed Ramazanda orucunu bilerek bozan kişiden köle azat etmesini eğer bunu yapamıyorsa 2 ay oruç tutmasını veya altmış fakiri doyurmasını hadislerinde belirtmiştir.

    4-Zıhar kefaleti:

    Arap yarımadasında İslam gelmeden önce zıhar denilen bir adet vardı. Bir kimse karısına kızdığında yada onu istmediğin de 'senin sırtın bana anamın sırtı gibi .' ifadeler kullanıyordu. Bu olaydan sonra hanımıyla ilgilenmiyor hanımına erkeklik görevini yerine getirmiyordu . Bu kadın başka kimseyle de evlenemiyordu. İşte Kuran bu adeti kaldırıyor bunu yapan kişinin köle azat etmesini kefaret olarak ön şart koşuyordu (Mücadele 58/3-4)

    5-Katil Kefareti:

    İslamiyete göre Hata ile bir insanı öldüren kişi ölen kişinin yakınlarına diyet ödemek mecburiyetinde ve bu günahını Allah katında silmek içinde köle azat etmek zorundadır eğer bunu da yapamıyorsa günahına kefaret olarak 2 ay oruç tutmalıdır ( Nisa 4/92)

    6-Yemin Kefareti:

    Bilerek yeminini bozan kimsenin kefareti on fakiri doyurmak veya giydirmek veya bir köle azat etmektir.(Maide 5/89)

    7- Mükatebe yoluyla azat:

    Bu sisteme göre köle efendisiyle hürriyetine kavuşma anlaşması yapar. Efendisiyle belli bir bedel üzerinde anlaşır . Efendisi köleyi hürriyetine kavuşturur. Daha sonra köle çalışarak taksit taksit bu bedeli öder.

    Evlenmeye güçleri yetmeyenler de, Allah kendilerini lütfuyla zengin edinceye kadar iffetlerini korusunlar. Sahip olduğunuz kölelerden "mükâtebe" yapmak isteyenlere gelince, eğer onlarda bir hayır görürseniz onlarla mükâtebe yapın. Allah'ın size verdiği maldan onlara verin. Dünya hayatının geçici menfaatlerini elde etmek için iffetli olmak isteyen cariyelerinizi fuhşa zorlamayın. Kim onları buna zorlarsa bilinmelidir ki hiç şüphesiz onların zorlanmasından sonra Allah (onları) çok bağışlayıcıdır, çok merhametlidir.(Nur Suresi 33)

    Berire,Selamın Farisi, Ebul Müemmil bu şekilde hürriyetlerine kavuşturulmuşlardır.

    Mükatebeye göre efendi kölesi ile yaptığı bu anlaşmayı tek taraflı bozamaz , kölenin aleyhine ağrılaştırıcı şartlar koyamaz.

    8-Ümmü veled olma:

    Eğer bir kişinin cariyesinden çocuğu olursa cariye artık hürdür.

    9- Yakın akrabanın mülkiyetine sahip olma:

    bir kimse aralarında evlenme yasağı olacak kadar yakın akrabalığı bulunan bir köleyi edinirse o köle derhal hür olur:

    ''Kim zu-rahm mahrem birisine malik olursa o hürdür.''(Ebu Davut,ıtk,7-Tirmizi ahkam,28)

    10- Kölenin İslam ülkesine sığınması :

    Müslümanlarla savaş halinde bulunan bir ülkedeki köle İslam ülkesine sığınırsa müslüman olduğu andan itibaren hürdür. Hayber de bir Yahudi bu şekilde hürriyetine kavuşmuştur. Taif savaşında 40 kadar köle bu kuraldan yarasrlanarak hürriyetlerine kavuşmuşturlar.

    11-Devletin Azat görevi :

    Hz.Osman zamanına kadar zekatlar devlet tarafından toplanırdı ve Kuranda belirtilen zümrelere devlet eliyle dağıtılırdı. Kuranda zekatın verileceği gruplar arasında özgürlüğüne kavuşturulması için köleler sayılmıştır. Devlety topladığı zekatların bir kısmını kölelere vererek onların hürriyetlerini elde etmesine yardımcı olmaktadır. Hz.Ömer zamanında bu uygulama sayesinde köle kalmamıştı.

    Sadakalar (zekâtlar), Allah'tan bir farz olarak ancak fakirler, düşkünler, zekât toplayan memurlar, kalpleri İslâm'a ısındırılacak olanlarla, (özgürlüğüne kavuşturulacak) köleler, borçlular, Allah yolunda cihad edenler ve yolda kalmış yolcular içindir. Allah, hakkıyla bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.(Tevbe 60)

    12- Köleyi Dövme:

    Muaviye Bin Süveyd anlatıyor: Bizim bir azatlımıza tokat attım ve kaçtım. Babam azadlıyı da beni de çağırdı. ''Misilleme yap.'' dedi. Hizmetçi beni affetti. Bunun üzerine Babam şu olayı aktardı : Biz Resulullah zamanında tek bir cariyeye sahiptik. Ona birimiz tokat vurdu. Bu hadise Peygamberimizin kulağına gitti. ''Onu azat edeceksiniz.'' diye emir buyurdu.(Müslim,Eyman,31-Tirmizi Nuzur ,14-Ebu Davut Edep, 133)

    13- Evlenme yoluyla Hürriyetine kavuşması :

    Sizden bekâr olanları, kölelerinizden ve cariyelerinizden durumu uygun olanları evlendirin. Eğer bunlar yoksul iseler, Allah onları lütfuyla zenginleştirir. Allah, lütfu geniş olandır, hakkıyla bilendir.(Nur 32)

    Görüldüğü gibi İslamiyet geldikten sonra elinde bulduğu köleliği bu şekilde yöntemlerle eritmeye çalışmıştır. Köleliğin sebebini sadece savaş esirlerini mütekabiliyet gereği köleleştirme yoluyla bire düşürmüş , köleyi eğitme aynı sofrada oturma ,evladım deme, yediğinden yedirme ve giydiğinden giydirme yoluyla, evladım,oğlum deme yoluyla Dünyadaki yerleşik olan köle anlayışını geleneğini yıkmış. Köleleri bir fert olarak kabul etmiş onları hürriyetleri sonrası ki döneme hazırlamıştır. Savaş esirlerini hapsilerde tutma ,esir kamplarında tutma gibi yöntemlere başvurmamıştır. Evini kölelere açmış yukarıda bahsettiği gibi onlara birey olmayı öğretmiştir. Köle edinen kimseler evlerinde kölelere yediğinden yedirip giydiğinden giydirerek bir maddi külfete girmiştir. Meşhur bir yazarın dediği gibi İslamda köle almak köle olmaktır.

    İmza

    kindi@mynet.com